باغ ارم

در شمال غربی شهر شیراز ودرکنار شهر باغ زیبای تاریخی باقی مانده که به باغ ارم معروف است. وسعت باغ بیش از سه هکتار و پوشیده از درختان مرکبات و انواع گل و گیاه و سرو است.

جالبترین قسمت باغ خیابانی است که از شرق به غرب در وسط باغ احداث و در دو طرف آن درختان سرو کاشته اند و زیبایی خاصی را داراست . در میان درختان سرو این خیابان سرو بلند قامتی است که از دور جلب توجه میکند و بعلت موزون بودن آن آنرا سروناز میخوانند. تاریخ شناسان قدمت این سرو را هزار سال تخمین میزنند. بلندای این سرو چهل متر است. نظیر سرو مذکور در سایر باغ های شیراز دیده نمی‌شود. صحن باغ را سایردرختان زینتی و سرو و نارنج و انواع گلهای زینتی پوشانیده و تزئین نموده است.

تاریخ ساخت و بنیانگذار اولیه باغ ارم شیراز نا مشخص است. این باغ در دوره سلجوقیان و آل اینجو پابرجا بوده و در دوره زندیه توسط کریمخان زند بهسازی شد. در دوره ناصرالدین شاه قاجار عمارتی در آن ساخته شد که تا کنون پابرجاست. این باغ هفتاد و پنج سال به دست سران ایل قشقایی افتاد که دراین دوره عمارتی در باغ ساخته شد و در دوران پهلوی باز پس گرفته شده، سپس توسط دولت و حمایت مالی محمد رضا پهلوی و فرح خریداری و تعمیر شده به دانشگاه شیراز اهدا گردید. این باغ دارای تنوع گیاهی فراوان است و گیاهان بسیاری از نقاط مختلف جهان دراین باغ کاشته شده است بطوریکه باغ در قالب نمایشگاهی از انواع گیاهان و گلها درآمده است. این باغ اکنون دراختیار دانشگاه شیراز بوده، باغ گیاه شناسی آن در اختار دانشکده کشاورزی و ساختمان باغ در اختیار دانشکده حقوق قرار دارد. در ششم تیرماه 1390 در سی و پنجمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو باغ ارم شیراز به همراه هشت باغ دیگر ایرانی در فهرست میراث جهانی ثبت گردید.

عمارت باغ ارم:
عمارت وسط باغ از نظر معماری، نقاشی، کاشیکاری وگچ بری ازشاهکارهای معماری قاجاریه است. این عمارت سه طبقه، دارای تزیینات فراوان است. ستونهای آن از تخت جمشید الهام گرفته شده اند.
در سردر بنا دونیم دایره دردوطرف ویک تابلو بزرگ دروسط قرارگرفته که جمعا از سه هلال تشکیل شده اند. این تابلو تصاویری از شاهنامه فردوسی ونبرد شاهان قاجاررا نشان میدهد.
عمارت باغ مذکور از آثار دوره ناصرالدین شاه قاجار بشمار میرود و بوسیله مرحوم نصیرالملک ساختمان فعلی بنا شده است . در این مورد چند کتیبه سنگی در نقاط مختلف باغ از نصیرالملک باقی‌مانده است . اولین کتیبه سنگ مرمراست که در بالای سر در ورودی شمال شرقی باغ نصب شده و با خط نستعلیق چنین خوانده میشود : از وزیر شه نصیرالملک راد / دائمش باغ ارم آباد باد
علاوه بر کتیبه فوق شش کتیبه سنگی در نمای شرقی ساختمان به صورت ازاره دیده می شود که همه آنها با خط نستعلیق نقر و در آخر آنها تاریخ های مختلفی به چشم می خورد و نام نصیرالملک در آنها ذکر شده است.
اشعار کتیبه دوم مربوط به شوریده شیرازی شاعرمعروف دوره قاجاریه می باشد . در یکی از کتیبه ها نیز به مظفرالدین شاه قاجار اشاره شده است.

یکی از قسمت های بسیار جالب این بنا پنجره های آهنی است که در طبقه اول ساختمان در پای ایوان بزرگ دو ستونی در مدخل سردابه قراردارد و از نمونه های جالب پنجره های آهنی در دوره قاجاریه محسوب میشود . قسمت عمده درهای چوبی از چوب ساج تهیه گردید و به همین جهت با گذشت سال ها سالم باقی‌مانده و هیئت اصلی خود را حفظ نموده اند.
کاشی کاری پیشانی ایوان مرکزی و اطراف آن از جالبترین کاشی کاری های دوره قاجاریه محسوب می شود که نمونه آن در سایر بناهای دوره قاجاریه دیده نمی‌شود . چه در ساختمان دیوانخانه قوام الملکی یا اندرون زینت الملکی و یا سایر بناهای دوره قاجاریه نظیر کتیبه کاشی کاری پیشانی ایوان ساختمان باغ ارم دیده نمی‌شود و به همین جهت آنرا باید از نمونه های منحصربه فرد دانست.

از مرحوم نصیرالملک بناهای ارزنده ای در فارس باقی‌مانده ازجمله آنها مسجد نصیرالملک، خانه نصیرالملک و باغ ارم می باشد . ساختمان قدیمی آن از بناهای بسیار جالب و بی نظیر دوره قاجاریه محسوب می شود.

از جمله قسمتهای بسیار جالب این بنای با ارزش سردابه ای است که در طبقه زیرین این ساختمان قرار دارد و آب جاری از وسط آن می گذرد و به همین جهت سردابه مذکور از نظر زندگی در تابستان محل بسیار مناسبی بوده است.